Kentsel dönüşüm, belirli bir zaman aralığı içerisinde, herhangi bir kent alanının belirli planlar çerçevesinde yeniden geliştirilmesidir. Aynı zamanda çevresel yenilenmenin sağlanması, altyapı koşullarının iyileştirilmesi şeklinde de tanımlanabilir. Belirli bir alanda kentsel dönüşüm kapsamında bir proje hazırlanırken konuyla ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşların bir arada çalışmaları gerekmektedir.
Kentsel Dönüşüm Kavramı
Kentsel dönüşüm nedir sorusuna tüm koşulların değerlendirilerek hazırlandığı geniş kapsamlı bir eylem planıdır da diyebiliriz. Uygulanacağı alanın fiziksel, ekonomik, çevresel ve toplumsal koşullarının iyileştirilmesi amaçlanır.
Yapılacak dönüşümde dikkat edilmesi gereken bazı ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkeler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Yapılacağı alanın ekonomik, sosyal, fiziksel ve çevresel özelliklerinin tamamı bir bütünlük içerisinde ele alınmalıdır.
- Ortaya çıkan sorunların çözülmesinde kapsamlı ve bütünleşik stratejiler benimsenmelidir. Bu aşamada ilgili taraflar dengeli, düzenli ve olumlu bir tutum içerisinde olmalıdır.
- Projelerinin sürdürülebilir ve gelişim hedefleriyle uyumlu olmaları gerekir.
- İşlevsel ve net hedefler belirlenmelidir. Bu hedefler gerekli durumlarda ölçülebilen hedefler olmalıdır.
- Ekonomi, doğa, insan vb. kaynakların etkin ve verimli kullanılmasına dikkat edilmelidir.
- Sürece dahil olan taraflar birbirleriyle etkili iletişim halinde bulunmalı ve iş birliği içerisinde olmalıdır. Bu noktada temel amaç kamu yararının gözetilmesidir.
- Planlanan projelerin ne derece başarılı ve uygulanabilir oldukları ölçülmelidir.
- Kentsel dönüşümün uygulanması için ilk hazırlanan projeler değişen şartlar neticesinde değiştirilebilir olmalı ve değişikliklerin uygulanması aşamasında esnek olunmalıdır.
Kentsel Dönüşümün Amacı
Yapılacak projelerde en temel amaç güvenli konut ihtiyacının karşılanmasıdır. Doğal afetlere, depreme karşı dayanıklı binalar için, kentin sosyokültürel ve sosyoekonomik şartlarına uygun projeler geliştirmek gereklidir. (Bkz: Depreme Dayanıklı Binanın Özellikleri Nelerdir?)
Kentsel dönüşüm beş temel amaca hizmet etmektedir. Söz konusu amaçlar aşağıdaki şekilde sıralanmıştır:
- Kentlerde, yapılaşma sorunlarının yaşanmasının ve çöküntü durumunun ortaya çıkmasının en önemli sebeplerinden biri toplumsal alanda görülen sorunlardır. Bu nedenle yapılacak dönüşümler ile kentin sahip olduğu toplumsal özellikler ile fiziksel koşulları arasında bir bağın oluşturulması amaçlanmaktadır.
- Kent dokusu birçok fiziksel özellikle birer değişim süreci içerisindedir. Bu minvalde, kentsel dönüşümler, değişen fiziksel koşullara cevap vermeyi amaçlar.
- Kentte yaşayan insanların yaşam kalitelerini ve refah seviyelerini artırma amaçlanır.
- Kentlerde meydana gelen sorunlar sadece fiziksel ve sosyal alanlarda olmayıp ekonomik alanda görülen birtakım sorunlar da kentlerin ya da bazı bölgelerin çöküntü haline gelmesine neden olmaktadır. Kentsel dönüşümün uygulanması ile kentin bazı bölgelerinde görülen ekonomik problemlerin çözülmesi ve bunun neticesinde kent içerisinde yaşayan bireylerin yaşam kalitelerinin arttırılması amaçlanmaktadır.
- Bir diğer amacı ise çarpık kentleşmeyi önlemektir.
Kentsel Dönüşüm Yöntemleri
Kentsel dönüşümün yöntemleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
- Kentsel Yenileme: Bu yöntemde var olanı yıkıp yeniden inşa etme durumu söz konusudur. Özellikle gecekondulaşmış bölgelerde uygulanır.
- Kentsel Dönüştürme: Bu yöntemle kentte bulunan sorunlu alanların ekonomik ve sosyal açıdan değiştirilmesi amaçlanır.
- Kentsel Sağlıklaştırma: Fiziksel ve işlevsel olarak mevcut durumun daha sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi amaçlanır.
- Koruma: Mevcut bulunan bir alanın, çevresel etkilere maruz kalarak ortadan kaybolmasını engellemeye yönelik çalışmaların yapılmasıdır. Söz konusu alanın özellikleri korunur ya da çok sınırlı değişiklikler yapılır.
- Yeniden Canlandırma: Özellikle tarihi alanlar olmak üzere canlılığını kaybetmiş olan bölgelerin birtakım önlemler alınması neticesinde yeniden eski haline getirilmesidir.
- Yeniden Geliştirme: İyileştirilme çalışmalarının sonuç vermeyeceği kadar büyük bir çöküntü yaşamış olan alanlarda bulunan konutların yıkılması ve söz konusu alanların yeniden tasarlanmasıdır.
- Düzenleme: Düzenleme ile kentin istenmeyen bir şekilde büyümesinin önüne geçmek ve ilerleyen yıllarda birtakım sorunların yaşanmasının engellenmesi için sınırlamaların getirilmesidir.
